در این آموزش نحوه‌‌ی تعویض ‌ِدنده را به صورت کامل شرح خواهیم داد.  نحوه‌ی اصولی تعویض‌ِ دنده‌ی دوچرخه به دو دلیل حائز اهمیت است:

۱­­- به بازدهی رکاب‌ زدن شما در زمان دوچرخه‌سواری کمک کرده و از آسیب‌های احتمالی به‌ زانو جلوگیری می‌کند.

 ۲- مانع فرسایش سیستم دنده می‌شود.

سیستم دنده دوچرخه یکی از بخش های مصرفی دوچرخه است و تعویض نادرست عمر سیستم دنده را کم می کند.

در ابتدا باید با چند اصطلاح درباره‌ی بخش‌های سیستم دنده آشنا شوید؛

 ۱- دسته‌ی دنده یا شیفتر:

دسته‌ی دنده یا شیفتر همان دو اهرمِ روی فرمان است که به وسیله‌ی آن­ها می‌توانید دنده‌ی ‌عقب و جلو را تعویض نمایید.

طبق، طبق عوض کن یا همان شانژمان جلو، خودرو و شانژمان عقب

۲- طبق و سینی طبق:

چرخ‌دنده و اهرم بزرگِ جلوی دوچرخه را «طبق» و هرکدام از چرخ‌دنده‌های تکی جلو را «سینی» می‌نامند. به عنوان مثال در تصویر بالا طَبَقِ جلو، سه سینی دارد.

۳- طبق عوض‌کن (دنده‌ی‌جلو):

طبق عوض‌کن همان دنده‌ی ‌جلو است که به کمک آن می‌توانید دنده‌ی ‌جلو را تغییر دهید.

۴– خودرو:

به چرخ‌دنده‌‌های عقبِ دوچرخه، خودروی عقب گفته می‌شود.

۵- شانژمان عقب (دنده‌ی عقب):

شانژمانِ عقب همان قسمتی است که به کمک آن می‌توانید دنده‌ی عقب را تغییر دهید.

معمولاً دوچرخه‌ها با توجه به سبک و کاربری‌شان یک، دو و یا سه سینی دارند. همچنین در خودروی عقب با توجه به قدیمی و یا جدید بودنشان بین شش تا دوازده سینی وجود دارد.

آموزش نحوه و زمان تعویض دنده دوچرخه

به تصویر بالا دقت کنید؛

زمانی که در دنده‌ ‌جلو از کوچک ترین سینی استفاده می‌کنید در دنده عقب مجاز به استفاده از خودروهای بزرگ بالایی هستید.

و زمانی که در دنده جلو از سینی وسط استفاده می کنید در دنده عقب مجاز به استفاده از خودروهای وسط هستید.

و زمانی که در دنده جلو از سینی بزرگ استفاده می کنید در دنده عقب مجاز به استفاده از خودروهای کوچک هستید.

زمانی که در مسیرهای سربالایی با شیبِ تند حرکت می‌کنید باید از سینی یک و خودروهای بزرگ‌تر که در تصویر با رنگ قرمز مشخص شده‌اند، استفاده نمایید و زمانی که در مسیرهای سربالایی با شیب کم حرکت می‌کنید باید از سینی دو و خودروهای وسط که در تصویر با رنگ آبی مشخص شده‌اند استفاده نموده و نهایتاً مواقعی که در مسیرهای مسطح و یا سرپایینی، که سرعت شما بیش‌تر است، می‌رانید، باید از سینی سه و خودروهای کوچک در عقب استفاده کنید.

هدف از تغییر دنده چیست!؟

به زبان ساده اگر رکاب‌ها زیر پای دوچرخه‌سوار خیلی سفت باشند او نمی‌تواند آن‌ها را به سهولت حرکت دهد و اگر هم خیلی نرم باشند رکاب‌ها هرز می‌چرخند. هدف تعویض ‌ِدنده تنظیم فشارِ زیر پای دوچرخه‌سوار است به نحوی که در مسیرهای سربالایی یا صاف و یا حتی سرپایینی یک فشار متوسط معینی زیر پای او قرار گیرد.

کلاج گرفتن در زمان تغییر دنده:

به همان صورت که نیاز است در ماشین برای تعویض دنده، کلاج گرفته شده تا از قدرت موتور کسر و دنده جا برود، در دوچرخه هم باید این عمل را خودتان با فشاری که روی رکاب می‌آورید تنظیم نمایید. اصلاً کار سختی نیست؛ فقط کافی است در زمان  تعویض دنده  برای چند ثانیه، از فشاری که روی رکاب می‌آورید کم کرده، آن‌ را بچرخانید تا دنده به راحتی جا برود. اگر این الگو را رعایت نکنید دنده به سختی جا خواهد رفت و فشار بسیار زیادی به زنجیر و سیستم دنده وارد خواهد شد.

چه زمانی دنده را باید تعویض کرد؟

چگونه متوجه فشار متوسط و معین شویم!؟

درکِ یک فشار معین خیلی کار سختی نیست، اما بسیار مهم و قابل تأکید است چرا که این امر، کلیدِ تعویض ‌دنده و رکاب‌زدن صحیح محسوب می‌شود. سرعت چرخش پای شما در زمان دوچرخه‌سواری عامل تشخیص این موضوع است. سرعت چرخش یک پای شما هنگام دوچرخه‌سواری باید بین هشتاد تا صدوده دور در دقیقه باشد. برای محاسبه‌ی تعداد چرخش پای خود در یک دقیقه، آن را بشمارید، به تعدادِ به دست آمده، دورِ پا گفته می‌شود. اگر دورِ پای شما از هشتاد تا صدوده کم‌‌تر یا بیش‌تر باشد باید سعی کنید با کمک گرفتن از تعویض‌ دنده آن را در بین این اعداد نگه دارید. توجه داشته باشید که این اساسی‌ترین بخش برای تعویض‌ِ دنده‌ی صحیح، در دوچرخه‌سواری است. تفاوتی نمی‌کند که در مسیر سربالایی، مسطح و یا سرپایینی قرار دارید؛ همیشه باید این موضوع را مدنظر قرار دهید.

به شکل بالا دقت کنید. استفاده از این دنده‌ها صحیح نیست. نباید دنده را به صورتی تعویض نمایید که زنجیر خیلی کشیده و کج شود.

اگر دنده‌ی دوچرخه‌ی شما به راحتی تعویض نمی‌شود و صدای تق‌تق یا اصطحکاک غیرطبیعی از آن به گوش می‌رسد، آموزش تنظیم دنده‌ی دوچرخه را مطالعه و آن را تنظیم نمایید.

سیستم دنده‌های جدید:
در سیستم دنده‌ی دوچرخه‌های جدید کوهستان، تعداد سینی ‌طبق در جلو به دو و یا یک کاهش یافته است. به این صورت که در جلو یک یا دو سینی‌ طبق وجود دارد و در خودروی عقب ده، یازده و یا دوازده سینی، که در صورت تعویض‌ِدنده، زنجیر دوچرخه کج و کشیده می‌شود. برای این سیستم دنده‌ها نوع طراحی و مقامت زنجیر، سینی‌طبق و خودرو، همگی به سبک جدید تغییر کرده و برای تعویض‌دنده و کشیدگی زنجیر مشکلی به‌ وجود نمی‌آید.