راهنمای جامع تنظیم دوچرخه جاده(قسمت سوم، گیره کفش و …)
بخش سوم تنظیمات متناسب سازس سایز دوچرخه جاده
قسمت سوم
پاها: تنظیمات تخصصی پاها
1- طول اهرم پدال ( طبق قامه) 2- اتصال پا/پدال 3- موقعيت عرضي گيره كفش (پل ها) 4- شيب گيره كفش 5- چرخش گيره كفش 6- مشكلات طول پا 7-
1- طول اهرم پدال ( طبق قامه)(Crank)
بهنظر ميرسد طول اهرم پدال واقعاً كمترين حساسيت را در بين مؤلفههای تناسب دوچرخه داشته باشد؛ اگر نگوييم نسبت به همه آنها، قطعاً از بیشترشان اهميت كمتري دارد. براي اكثر افراد، همان اهرمي كه با دوچرخه عرضه ميشود كاملاً عالي است. قاعده كلي اين است (يا اين بوده است) كه اگر قد كوتاهتري داريد از اهرمهاي پدال كوتاهتر و اگر قد بلندتري داريد از اهرمهاي بلندتر استفاده كنيد. هر چه اهرم پدال بلندتر باشد، خميدگي و كشيدگي زانو بيشتر خواهد بود.
پس از يك متناسبسازي خوب، اگر همچنان مشكلات معيني روي نواحي خاصي از بدن دوچرخهسوار باقي مانده باشد، طول اهرم پدال ميتواند به عنوان يك مؤلفه در نظر گرفته شود. اين وضعيت واقعاً بهندرت پيش ميآيد زيرا اكثر فرآيندهاي متناسبسازي، بیشتر مشكلات را برطرف خواهند كرد. پيش از آنكه پول زيادي را براي اهرمهاي متفاوتي هزينه كنيد، بد نيست مطمئن شويد تناسب دوچرخهتان به بهترين شكل ممكن انجام شده است.
طول اهرم پدال بسیار به دوچرخهسوار وابسته است اما يك راهنمايي كلي در اين زمينه وجود دارد. اگر از کف پاها تا فاق شما كوتاهتر از 79 سانتيمتر است، احتمالاً بايد از اهرمهايي كه كوتاهتر از 170 ميليمتر هستند استفاده كنيد و اگر 79 سانتيمتر است، احتمالاً يك اهرم پدال بلندتر از 170 ميليمتر برايتان مناسب خواهد بود.
2- اتصال پا/پدال
اتصال پا/پدال مهمترين جنبه در هر فرآيند متناسبسازي دوچرخه است زيرا تجربه ما نشان ميدهد كه بخش اعظم درد و ناراحتي يك دوچرخهسوار از پاهاي او سرچشمه ميگيرد.
موقعيت طولي (Fore/Aft) گيره كفش
موقعيت طولي گيره كفش در طول سالها تغيير كرده است، زيرا كفشهاي دوچرخهسواري سفتتر شدهاند. درحاليكه بعضي از دوچرخهسواران متوجّه شدهاند که قرار دادن مركز گيره كفش در پشت ناحيه توپ پايشان (برآمدگي بزرگ روي كف پا كه در پشت انگشت شست قرار دارد) راحتتر است، گروه ديگري مركز محور پدال را به برآمدگي خارجي پا (كمي عقبتر از انگشت كوچك) نزديكتر ميكنند.
در شكل 9، مركز گيره كفش بين دو وضعيت مذكور اما نزديكتر به برآمدگي خارج پا قرار گرفته است. اگر در ماهيچه ساق پا يا تاندون آشيل احساس كشيدگي ميكنيد، گيره كفش را به سمت پاشنه كفش حركت دهيد. اگر در زير قوس كف پا احساس درد ميكنيد، بايد گيرهها را به سمت جلو كفش حركت دهيد.
3- موقعيت عرضي گيره كفش (پل ها)
موقعيت عرضي گيره كفش تحت عنوان استقرار Medial/Latheral گيره كفش شناخته ميشود. Medial به معناي «به سمت داخل» و Latheral به معناي «به سمت خارج» است. لازم است این تنظیم برای افراد با استخوان بندی های مختلف صورت بگیرد.
يكي از بهترين شيوههاي تعيين موقعيت عرضي گيره كفش، نگاه كردن به ترازبندي زانو روي پنجه است كه پهناي موضعي دوچرخهسوار را تعيين ميكند. اين يكي از ناديده گرفتهشدهترين جنبهها در متناسبسازي دوچرخه است. بهطور كلي، در هنگام ركاب زدن، پا بايد مستقيماً زير زانو باشد. اگر زانو بيرونتر از پا قرار گرفته است (شكل 10)، بايد گيره را به سمت داخل بكشيد تا پا به سمت خارج حركت كند.
اگر از افرادي هستيد كه هنگام پدال زدن زانوهايتان به سمت بيرون حركت ميكنند، احتمالاً شنيدهايد كه ساير دوچرخهسواران به شما ميگويند «زانوي خود را به داخل بكشيد». اين يكي ديگر از افسانههاي نادرست دوچرخهسواري است. واقعيت اين است كه زانوي شما باید در یک خط راست حرکت کند تا با وضعيت حركت طبيعي انطباق داشته باشيد.
اگر در هنگام ركاب زدن زانو داخلتر از پا است، بايد گيره به سمت بيرون كشيده شود تا پا به سمت داخل و زير زانو حركت كند (شكل11).
اگر گيرهها را تا جايي كه امكان دارد تنظيم كردهايد اما هنوز به وضعيت مطلوب نرسيدهايد، ميتوانيد از پدالهايي كه محورهايي با طولهاي متفاوت دارند استفاده كنيد. شما همچنين ميتوانيد با اضافه كردن يك واشر يا يك فاصلهدهنده 20 ميليمتري، پا را بيشتر به سمت خارج حركت دهيد.
در شكل 12، پدال بالايي یک فاصلهدهنده 20 ميليمتري را نشان ميدهد كه براي افزايش طول یا پهناي پدال روي محور بسته شده است. پدال پاييني يك واشر 1 ميليمتري را روي رِزوه محور نشان ميدهد كه باز هم براي افزايش طول یا پهناي پدال اما به ميزان كمتري، مورد استفاده قرار ميگيرد. هرگز از بيش از يك واشر 1 ميليمتري روي يك محور پدال استفاده نكنيد.
4- شيب گيره كفش
شيب و زاويه قسمت جلو پا از اهميت بسيار زيادي برخوردار بوده و يكي از ناديده گرفتهشدهترين جنبهها در متناسبسازي دوچرخه محسوب ميشود. متداولترين «نقاط داغ» (احساس وجود شعله در زير پايتان)، با يك تنظيم ساده شيب در محل اتصال گيره/كفش برطرف ميشوند.
تصوير سمت چپ در شكل 13، محل متداولترين عارضه «پاي داغ» يا ناراحتي پا را نشان ميدهد.
تصوير سمت راست در اين شكل، فشار متعادلي را نشان ميدهد كه دوچرخهسوار بايد در سراسر ناحيه توپ پاي خود داشته باشد.
[quote]پای بيش از نود درصد جمعيت جهان به سمت داخل يا خارج شيب دارد، بنابراين احتمال زيادي وجود دارد كه شما نيز در اين درصد قرار داشته باشيد. زاويهدهندهها پاسخ اين مشكل هستند.[/quote]
راهي وجود دارد كه با نگاه به پاي خودتان متوجّه شويد چرا غالباً فشار بيشتري به سمت خارج پا وجود دارد. درحاليكه زانوهاي خود را روي يك صندلي قرار دادهايد، از شخص ديگري بخواهيد تا يك كتاب يا خطكش را در امتداد توپهاي پنجه هر دو پاي شما نگهدارد. فاصله پاهای شما با خطکش در ناحيه داخلي پا است يا در ناحيه خارجي آن؟ در هر صورت ما راه حل آن را در اختيارتان ميگذاريم.
محصولي تحت عنوان «زاويهدهنده گيره كفش» يا Cleat Wedges با ايجاد يك زاويه روي گيره كفشهاي دوچرخهسواري شما در محلي كه به پدال متصل ميشوند، با وضعيت طبيعي پاهايتان انطباق پيدا ميكند. بايد به اين نكته توجّه داشته باشيد كه تعداد زاويهدهندههاي مورد استفاده روي يك كفش به هيچ وجه تعداد مناسب زاويهدهندههاي لازم براي پاي ديگر شما را مشخص نميكند.
يكي ديگر از نشانههاي نياز به اين زاويهدهندهها، زماني است كه زانوي شما همانطور كه با پيكانهاي قرمز در شكل 15 نشان داده شده است، هنگام حركت رو به پايين پدال، به سمت داخل منحرف ميشود. از نظر بيومكانيكي بهتر است كشيدن شدن زانو به داخل را كاهش دهيد زيرا به اين ترتيب كارآيي شما با كاهش حركت عرضي اضافي، افزايش پيدا ميكند. تصوير سمت راست در اين شكل، وضعيت پا بعد از نصب زاويهدهنده را نشان ميدهد.
سه نوع زاويهدهنده گيره كفش وجود دارد (دو حفرهاي، سه حفرهاي و چهار حفرهاي) كه هر کدام با سیستم یکی از گيره كفش ها انطباق دارند.
با استفاده از زاویه دهنده ها می توانید از عارضه «پاي داغ» جلو گیری کنید.
هر زاويهدهنده داراي شيب يك درجهاي است و چند عدد از آنها بر حسب نياز شما ميتوانند روي يكديگر قرار بگيرند.
يك روش خوب ديگر براي اينكه بفهميد آيا به زاويهدهندههاي گيره كفش نياز داريد يا خیر، نگاه كردن به ساييدگي روي گيرههاي كفشتان و یا اكثر پدالها است. پدال را برگردانيد و به قسمت زيرين آن در لبه يا سطح جلويي پدال نگاه كنيد.
براي مثال، در شكل 17 توجّه كنيد كه پدال چطور در ناحيه داخل دايره قرمز ساييده شده است. اين وضعيت «بسيار» متداول است. پدال به سمت داخل ساييده شده زيرا بخش داخلي پاي دوچرخهسوار ميخواهد بالاتر از بخش خارجي پاي او باشد و شما احتمالاً خودتان اين وضعيت را وقتي روي يك صندلي زانو بزنيد خواهيد ديد.
ساييدگي مذكور به اين دليل ايجاد ميشود كه پا ميخواهد شيب داشته باشد و گيره در اين ميان مقصر نيست. دليل نياز به زاويهدهندههاي گيره اين است كه به پا امكان ميدهند در شيب يا زاويه طبيعي خود با ركاب اتصال داشته باشد.
شما تقريباً هميشه ساييدگي بيشتري را در بخش خارجي دايره خواهيد ديد زيرا وضعيت فيزيكي هشتادوهفت درصد از مردم جهان، اينطور است. اصطلاح باليني اين وضعيت، واروس (Varus) است.
علاوه بر زاويهدهندههاي گيره كفش، شما ميتوانيد از زاويهدهندههاي داخل كفش نيز براي برطرف نمودن مشكلات مذكور استفاده كنيد. همانطور كه در شكل 18 نشان داده شده است، زاويهدهندههاي ITS يا بهطور كاملتر In The Shoe در داخل كفش، زير كفي آن و در قسمت توپ پاي شما قرار ميگيرند.
سالها تجربه نشان داده است كه زاويهدهندههاي گيره كفش بايد به عنوان گزينه اصلي در نظر گرفته شده و با زاويهدهندههاي ITS تكميل شوند. دلايل مختلفي براي اين موضوع وجود دارد، از جمله فضاي محدود در محفظه پنجه كفش و همچنين موقعيت و اتصال ثابتي كه با زاويهدهندههاي گيره امكانپذير ميشوند.
حتي ممكن است بعضي از كارشناسان متناسبسازي از زاويهدهندههاي ITS براي تعيين اين موضوع كه آيا تغيير زاويه یا شيب پا وضعيت راحتتري را ايجاد ميكند يا خير، استفاده نمايند؛ بدون آنكه مجبور باشند گيرهها را از كفش جدا كنند (وضعيتي كه در مورد زاويهدهندههاي گيره، صادق است). با اينحال، به محض اينكه راحتي دوچرخهسوار تأييد شد، تقريباً هميشه اولين گزينه براي اصلاح زاويه یا شيب طبيعي پاي شما، زاويهدهندههاي گيره هستند.
نميخواهيم بگوييم كه زاويهدهندههاي ITS در اين فرآيند جايي ندارند. البته اين ابزارها نيز مفيد هستند اما معمولاً به عنوان يك زاويهدهنده «پُركننده». براي مثال، اگر شما از قبل سه زاويهدهنده گيره را نصب كردهايد اما به زاويه بيشتري نياز داريد به سراغ يك زاويهدهنده ITS ميرويد یا اگر كفش شما بسيار گشاد (و شلخته) است و خودتان هم پاهاي شلي داريد (نه سفت و محكم)، يك زاويهدهنده ITS ميتواند بهترين انتخاب باشد.
5- چرخش گيره كفش
حتي اگر قرار است كه گيره شناور باشد (مانند گيره قرمز Look)، وضعيت چرخش اكثر گيرهها بايد تنظيم شود. البته در اين مورد استثناهايي هم وجود دارد. براي مثال پدالهاي سري Speedplay X به تنظيمات چرخش نياز ندارند زيرا به صورت توكار[این تعبیر میتواند به کلی حذف شود اگر از نظر فنی خللی ایجاد نمیکند] شناوري زيادي دارند و آزادي چرخش گيره روي آنها قابل تنظيم نيست. اگر گيرههاي شما امكان چرخش را فراهم ميكنند بايد بهطور صحيح چرخانده شوند.
بهطور كلي، زاويه افقي پاي شما وقتي سوار دوچرخه نيستيد همانند زماني خواهد بود كه روي دوچرخه هستید. وقتي مشغول راه رفتن هستيد يا ايستادهايد به پاهاي خود نگاه كنيد يا از شخص ديگري بخواهيد كه اين كار را انجام دهد. شما همچنين ميتوانيد جهيدن را امتحان كنيد. در انتهاي پرش وقتي روي زمين آمديد، ببينيد پاهاي شما با چه زاويهاي قرار گرفتهاند.
آيا پاهاي شما مستقيم رو به جلو هستند؟ تصوير سمت چپ در شكل 19 يك شاخص خوب از وضعيت گيرههاي شما را در شرايطي نشان ميدهد كه پاهايتان هميشه مستقيم رو به جلو قرار ميگيرند. اگر اكثر مواقع پنجههاي شما از هم فاصله ميگيرند، بايد گيرههاي خود را بر اساس اين شرايط تنظيم نماييد و گيرههاي شما احتمالاً وضعيتي شبيه به تصوير سمت راست شكل 19 خواهند داشت.
6- مشكلات طول پا
مشكلات طول پا، عدهای از مردم را تحت تأثير قرار ميدهند اما بايد بهطور جداگانهاي به بررسي آنها بپردازيم. اگر ميدانيد يا فكر ميكنيد كه در هنگام دوچرخهسواري با يك مشكل طول پا مواجه هستيد، بهتر است با يك پزشك متخصص مشورت كنيد. متخصصين باليني ميتوانند از اشعه ايكس يا ساير تجهيزات براي ارزيابي واقعي اختلافهاي موجود در طول دو پا استفاده کنند.
7- اندازه فريم یا بدنه دوچرخه مهم است یا تنظیم و متناسب سازی سایز دوچرخه؟
اندازه فريم چقدر اهميت دارد؟ اجازه بدهيد از يك قياس استفاده كنيم. خريد يك فريم دوچرخه یا خود دوچرخه مانند خريدن يك كت و شلوار است. بدون ترديد شما چند اندازه قابل قبول را روي قفسه خواهيد يافت چه در يك فروشگاه دوچرخه باشيد چه در یک لباس فروشي. اكثر مردم يك كت و شلوار نميخرند و از فروشگاه خارج شوند، بلكه به سراغ يك خياط ميروند تا كت و شلواري با تناسب بينقص براي آنها آماده كند.
يك كارشناس متناسبسازي دوچرخه نيز به خياط شباهت دارد زيرا از جادو خود استفاده ميكند تا دوچرخه شما همانند يك لباس برايتان متناسب باشد.
يك كارشناس متناسبسازي دوچرخه نيز به خياط شباهت دارد زيرا از جادو خود استفاده ميكند تا دوچرخه شما همانند يك لباس برايتان متناسب باشد.
احتمالاً يك فريم دوچرخه مناسب برای شما وجود دارد و با نيازهاي اكثر قريب به اتفاق دوچرخهسواران نيز انطباق خواهد داشت. اين كارشناس تناسب دوچرخه، قطعات و كفشها/گيرههاي مناسب هستند كه مشخص ميكنند دوچرخهتان چقدر با شما تناسب دارد. براي دستيابي به ارتفاع و موقعيت طولی ايدئال روي دوچرخهتان، ميتوانيد از يك زين و احتمالاً نوع خاصي از پايه صندلي استفاده كنيد. يك بازوي نگهدارنده فرمان (کرپی) با اندازه (زوايا و طول) مناسب براي اتصال به فرماني با پهنا و طراحي اختصاصاً متناسب با شما نيز به همان اندازه اهميت دارد.
درحاليكه تقريباً همه ابتدا روي فريم تمركز ميكنند، تناسب دوچرخه با ما به هر چيزي غير از خود فريم بستگي دارد. بر اساس تحقيقات ما، اكثر دوچرخهسواران نميتوانند تشخيص دهند كه زاويه ميله صندلي، دو شاخه يا پايه صندلي نيم درجه بيشتر است يا كمتر يا اينكه آيا دوچرخه دو، سه ميليمتر كوتاهتر است يا بلندتر. اگر متناسبسازي بهطور صحيح انجام شود، اكثر دوچرخهسواران خيلي زود اندازه فريم دوچرخه را فراموش كرده و ديگر به آن اهميتي نميدهند.
توصيه ما اين است: اگر فكر ميكنيد يكي از چند مورد استثنايي هستيد كه به يك فريم سفارشي نياز داريد، شايد بهتر باشد توصيهها و تأييد بيش از يك كارشناس متناسبسازي را دريافت كنيد. آنها ميتوانند از صرف هزينههاي سنگين براي خريد يك فريم سفارشي توسط شما كه احتمالاً به آن نياز نداريد، جلوگيري نمايند زيرا گزينههاي فراواني در اين فرآيند وجود دارند که گاهي اوقات ميتوانند گيجكننده نیز باشند.
در طول متناسبسازي بررسی کنید
كارشناس در طول فرآيند متناسبسازي به نظارت بر شما ميپردازد اما اينكه خودتان درباره آن چه احساسي داريد نيز مهم است. تنها شما ميدانيد كه چه احساسي داريد. شايد يك تنظيم خوب بهنظر برسد اما اگر احساس خوبي با آن نداريد بايد به كارشناس بگوييد. اگر مطمئن نيستيد كه دقيقاً چطور احساس خود را توضيح دهيد، همين ناآگاهی را به كارشناس منتقل كنيد زيرا هنوز اطلاعات ارزشمندي در آن وجود دارد.
توجّه داشته باشيد اين وظيفه كارشناس است كه به شما كمك كند تا احساس خود را بهطور صحيح بيان كنيد. گاهي اوقات چيزهايي به سادگي يك نقاشي كه ناحيه مشكلساز را نشان ميدهد، ميتواند در تشريح احساستان به شما كمك كند. يك كارشناس شايسته از پاسخ دادن به سؤالات شما نميترسد و توضيح خواهد داد كه به دنبال چه چيزي است و چرا يك تنظيم خاص را توصيه ميكند.
اگر كارشناس شما از روشهاي ضبط حركت يا ضبط دادهها استفاده ميكند، بهياد داشته باشيد كه اطلاعات روي صفحه نمايشگر رایانه و يا اطلاعات چاپ شده الزاماً همه چيز را نشان نميدهند. بخشي از اين اطلاعات ممكن است نكات فراواني را براي كارشناس مشخص كنند. گاهي اوقات، اطلاعاتي كه كارشناسان نياز دارند عملاً در وراي نماي ضبط شده است.
بهتر است كارشناسي را پيدا كنيد كه انعطافپذير و كاركُشته بوده و صرفاً بر «سيستمهايي» كه استفاده ميكند تأكيد نداشته باشد بلكه بتواند تجربه و دانش خود را نيز انتقال دهد. نتيجه كلي اينكه راحتي شما روي دوچرخه بين شما و كارشناس متناسبسازي تعيين ميشود. اين وظيفه كارشناس است كه مطمئن شود شما در راحتترين وضعيت ممكن روي دوچرخه قرار داريد، نه اينكه براي يك عكس روي جلد مجلههاي ورزشي آمادهتان كند.
بهياد داشته باشيد كه اگر فرآيند متناسبسازي را روي دوچرخه خودتان انجام ميدهيد و به دنبال يك دوچرخه جديد نيستيد، اشكالي ندارد كه تنظيمات روي دوچرخهتان انجام شود. لزومي ندارد كه كار را روي يك دوچرخه مشابه يا يك دوچرخه مخصوص اندازهگيري آغاز نموده و سپس همه نتايج را به دوچرخه اصلي خودتان انتقال دهيد. بسياري از شما بدون ترديد با چنين شرايطي مواجه خواهيد شد و ممكن است گفتههاي فروشنده درست بهنظر برسد يا حتي در اين زمينه به شما فشار بياورد. ما هم چنين سناريوهايي را تجربه كردهايم و ميدانيم كه ميتوانند نااميدكننده باشند.
ٌٌدر نهايت ما جدول زير را تهيه كردهايم كه اصلاحات سريع را بر اساس ناراحتي يا درد موضعي دوچرخهسوار مشخص ميكند. اگر در ناحيهاي احساس ناراحتي ميكنيد، احتمالاً تنظيم متناظري براي آن وجود دارد.
جدول عيبيابي و اصلاح سريع
ناحيه درد يا ناراحتي | تنظيم احتمالي |
درد در جلو زانو | حركت صندلي به بالا و عقب |
درد در پشت زانو | حركت صندلي به پايين و احتمالاً جلو |
درد در خارج زانو | حركت پا به سمت بيرون (حركت گيره كفش به سمت داخل پا) |
درد در داخل زانو | حركت پا به سمت داخل (حركت گيره كفش به سمت خارج پا) |
تاندون آشيل | حركت پا به سمت جلو (حركت گيره كفش به سمت عقب) |
فشار روي كف یا خارج پا | افزايش زاويه به سمت داخل (زاويهدهنده واروس) |
زين، جلو و مركز | حركت ميله فرمان به بالا يا حركت نوك زين به سمت پايين يا متناسبسازي نادرست زين |
جمعبندي
قرار نيست اين بررسي اجمالي جاي يك فرآيند واقعي متناسبسازي دوچرخه توسط يك متخصص را بگيرد. درحاليكه استفاده از اين راهنما به شما كمك ميكند تا به تناسب بهتري با دوچرخهتان برسيد اما هيچ چيز جايگزين يك متناسبسازي خوب توسط يك كارشناس باتجربه و آموزشديده نمیشود.
بسياري از نكات فوق به يك فرد ثانويه و ارتباط خوب نياز دارند و البته هميشه كار عاقلانهاي نيست كه از همسر يا دوستتان بخواهيد در اين زمينه به شما كمك كند زيرا این فرآيند غالباً نااميدكننده است. اگر ميخواهيد دوچرخهتان را متناسبسازي كنيد، اين مقاله به شما كمك خواهد كرد تا شخص مناسب براي انجام كار را با توانايي پرسيدن سؤالات بهتر، پيدا كنيد. كارشناسان متناسبسازي نيز ميتوانند اين مقاله را با مشتريان خود كه احتمالاً به كمك و راهنمايی بيشتري نياز دارند به اشتراك بگذارند. در هر صورت اين بررسي اجمالي حداقل چشمانداز تازهاي از اندازه دوچرخه و متناسبسازي آن را در اختيار شما قرار ميدهد.
بخشهای تکمیلی آموزش تنظیم دوچرخه را به ترتیب 3 . 2 . 1 مطالعه نمایید.
برای تنظیم سایز دوچرخه لازم است بخش اول، دوم و سوم آن را به ترتیب مطالعه و انجام دهید.
1- لگن خاصره: انتخاب زین، شیب زین، ارتفاع لوله زین، وضعیت لوله زین
2- فرمان: ميله فرمان و ترمز كه از طريق يك بازوي نگهدارنده کرپی به دوچرخه متصل شدهاند
3- پاها: پدٌالها، گيرههاي كفش، كفشهاي دوچرخهسواري و گهگاهي طول بازوي پدال(شما در این بخش هستید)